|
YUMURTALIK KİSTLERİ
Yumurtalıklar kadınlarda her iki tüplerin yanında bulunan östrojen ve progesteron hormonları üreten organlardır. Ergenlik dönemine kadar ve menopoz boyunca neredeyse işlevleri yoktur. Kalan dönemlerde de kadının adet kanaması görmesi için belirli periyotlarda östrojen ve progesteron hormonları üretirler. Her ay düzenli olarak muhtemel spermle buluşup döllenmenin gerçekleşmesi için bir yumurta hücresi oluştururlar ve bu yumurta hücresini fallop tüplerine bırakırlar. Yumurtlama öncesi salgıladıkları östrojen hormonu, rahimin olası bir gebelik için hazırlanmasını; yumurtlama sonrası salgılanan progesteron ise gebeliğin devamını sağlar. Gebelik oluşmaz ise her iki hormon düzeyleri azalır, yumurta hücresi yok olur ve yumurtalıklar yeni bir yumurta hücresi oluşturmaya başlar. Rahim iç tabakası adet kanamasıyla dökülür. Bu döngü yumurtalıklardaki yumurta hücresinin bitimine yani menopoza kadar sürer. Menopozla birlikte östrojen ve progesteron hormonlarının miktarları çok azalacağından adet kanamaları da ortadan kalkar.
Yumurtalık kistleri overlerin (yumurtalık) içinde ya da üzerinde oluşan içi sıvı dolu keseciklerdir. Yumurtalık kistleri çok çeşitli olabilmekle birlikte en çok iyi huylu olanları görülmektedir. Çoğu kez şikayete neden olmazlar ve rutin kontroller sırasında fark edilirler. Bunun dışında karında şişlik, keskin, ani, şiddetli ağrı, kasıkta veya alt karında rahatsız edici baskı hissi, dışkılama ve idrar yapma sırasında ağrı ve adet düzensizlikleri gibi belirtiler verebilir. Bu şikayetler sürekli veya gelip geçici olabilir. Eğer mevcut bir over kisti patlarsa ani, şiddetli bir ağrı hissedilebilir.
Şikayete neden olmadıkları için over kistleri teşhisi genellikle tesadüfen konur. Elle muayene sırasında farkedilmese bile ultrasonografi ile kistin saptanması çok basittir. Bu sayede kistin yeri, büyüklüğü, içeriği hakkında bilgi sahibi olmakla birlikte hastanın yaşı, kistin ağrıya ya da hassasiyete neden olup olmadığı da ayrıca değerlendirilir. Kitlenin durumuna göre kanda Ca-125 değeri gibi laboratuar ve MR, Tomografi gibi görüntüleme yöntemlerine ihtiyaç duyulabilir.
Menopoza girmemiş kadınlarda over kistlerinin en sık nedenlerini şöyle sıralayabiliriz:
Basit kistler: Tüm kistlerin yaklaşık %80 nini oluşturur.Fonksiyonel yani aktif over kistleri yumurtlama sırasında patlar ve içerisinde yumurtayı döllenmek üzere tüplere bırakması gereken over kistlerinin patlamaması nedeni ile basit kistler (follikül kist) oluşur. Bu kistler genellikle tedavi gerektirmez ve kendiliğinden bir iki ay içinde yok olur.
Kist içine kanama (Korpus hemorajikum):Fonkiyonel kistler veya basit kistler patladığında bazen buraya yakın bir damar da patlayabilir ve kistin içine ve karın içine kanamaya yol açabilir.Bazen şiddetli olmak üzere ağrıya yol açabilir hiç tedavisiz yaklaşık bir ay içinde kaybolur .Nadiren karın içi kanamaya veya torsiyona yol açarak ameliyata neden olabilir.
Dermoid kistler (Teratomlar): Teratomlar 20 - 40 yaş arası kadınlarda en sık görülen kistlerden biridir. Teratomlar overin germ (yumurta gibi üremeye ait hücreler) hücrelerinden oluşan ve içinde saç, diş, kıl, kıkırdak ya da yağ doku içerebilen kistlerdir. Birçok dermoid kist iyi huyludur. Nadiren kanseröz olabilirler.
Polikistik over sendromu (PCOS): Polikistik over sendromu olan kadınların yumurtalıklarının çeperinde birçok küçük kist vardır. Bu kistlerin çıkarılmasına gerek yoktur. Hormonal soruna yol açarlar.Ancak polikistik over sendromu olan kadınlar düzensiz menstrüel periyodlar gibi diğer problemler açısından ilaçlarla tedavi edilmelidir.Nadiren drilling denilen cerrahi tedavi uygulanır ancak yapışıklıga yol açtığından çok tercih edilmez.
Endometriozis (Çikolata kisti): Endometriozisi olan kadınlarda endometrioma ya da çikolata kisti denen over kistleri gelişebilir.Şiddetli adet ağrısına, tüplerde yapışıklığa ve kısırlığa yol açabilir.Kist ameliyatı gerekebilir ancak bir süre sonra tekrar oluşabilir
Gebelik: Over kistleri erken gebelik haftalarında plasentanın gelişmesine kadar olan dönemde oluşur.
Şiddetli pelvik enfeksiyonlar: Ciddi pelvik enfeksiyonlar yumurtalık ve tüplere sıçrayabilir ve buralarda irin- iltihap içerikli (pyosalpenks) ve kist görünümlü abselere (tubaovarian abse) neden olabilir.
Kanser: Menopoz öncesi kadınlarda over kistlerinin nadir nedenlerindendir.Daha çok menopoz sonrası görülür ancak menopoz öncesi de olabileceği gözardı edilmemelidir.
Menopoza girmiş kadınlarda over kistlerinin en sık nedenleri kanseröz olmayan kistler ve yumurtalıktaki sıvı birikimleridir. Menopozdaki kadınlarda over üzerinde veya çevresindeki yeni kistlerin oluşumu, menopoza girmemiş kadınlara göre daha yüksek oranda kanser riski taşır.Özellikle menopozdaki hastalarda kist saptandığında yumurtalık kanseri (over kanseri) dikkate alınmalıdır ve daha dikkatli değerlendirilmelidir.
Birçok yumurtalık kisti kansere neden olmaz ve ameliyat ile alınmasına gerek duyulmaz. Öyle ki kistler 1 cm’den 20 cm’ye kadar olabilir ve şikayete neden olmuyor, kanserden şüphe edilmiyor ve endometriozis, dermoid kist düşünülmüyor ise ameliyat gerekmeyebilir. Yumurtalık kistleri her zaman tedavi gerektirmez. Menopoza girmemiş kadınlarda 1-2 ay içerisinde gerilerken menopozdaki kadınlarda yumurtalık kistleri kendiliğinden gerilemeyebilir.
Ancak kist iri, ağrılı ise ve kanser şüphesi varsa, patlamış ise tedavide cerrahi yöntemler ile kisti ya da yumurtalığın tümünü almak gerekebilir.
Yukarıda bahsedildiği gibi yumurtalık kistleri çok çeşitlidir ve özellikleri, tedavi seçenekleri de farklıdır.Bu nedenle kistin adı, niteliği mutlaka belirtilmelidir çünkü bu konuda kavram kargaşası yaşanmakta ve hastalar tarafından kistler birbirine çok karıştırılmaktadır. Çok az oranda kist ameliyat gerektirir.Özellile basit kistler çoğunlukla operasyon gerektirmez . Ameliyattan kaçınmak anlamında yeterli özen , takip ve çaba gösterilmelidir
Tüm hakları saklıdır © 2014. / Tasarım Ajansweb